روشهای فرآوری دانه سویا

الف- روش پختن یا اتوکلاو کردن:

این یک روش نسبتاً ساده بوده که از طریق آن دانه های سویا برای کمتر از 30 دقیقه آب پز شده و سپس خشک می شوند. این نوع سویا عمل آوری شده می تواندبه صورت دانه کامل یا بصورت خرد شده به عنوان کنجاله به مصرف حیوانات برسد. شکل دیگر روش پختن، اتو کلاو کردن می باشد که در این روش از بخار تحت فشار استفاده می شود. این روش عمل آوری هم وقت گیر وهم پر هزینه می باشد. به علاوه برخی مواد ضد تغذیه ای سویا پس از این فراوری همچنان فعال باقی خواهند ماند.

 

ب- روش میکرونیزه کردن:

در این روش با استفاده از امواج حرارتی با طول موج بلند (مادون قرمز) دانه ها حرارت دیده در نتیجه رطوبت داخلی دانه ها مرتباً تبخیر و با نشاسته داخل دانه پیوند بر قرار می کند در نتیجه گرانولهای نشاسته باز شده و قابلیت هضم نشاسته و پروتئین افزایش می یابد.همچنین به علت حرارت ایجاد شده بار میکروبی محصول تولید شده به شدت کاهش می یابد. در مورد دانه سویا از امواج با طول موج 3.4-1.8 میکرون استفاده می شود. در این روش دمای بالا یcº 220-180 قابلیت هضم کربوهیدرات های کمپلکس را افزایش و فاکتور های ضد تغذیه ای را نابود می کند.

 

پ- روش برشته کردن (Roasting):

این فرایند شامل پختن دانه های سویا با استفاده از هوای خشک و داغ با دمای متغییرcº 170-110 می باشد که این دما بستگی به نوع تجهزات مورد استفاده دارد.در این روش دانه به شکل اولیه خود باقی مانده و فراوری حرارتی صرفا معطوف به ازبین بردن مواد ضد تغذیه ای داخل دانه میباشد. روشهای برشته کردن متعددی وجود دارد از جمله: برشته کردن در بستر نمک، برشته کردن در محفظه های سرامیکی حرارت دیده .  اغلب این روشها از شعله مستقیم آتش استفاده کرده که در صورت ناکارائی سیستم کنترلی باعث پراکندگی در میزان پخته شدن دانه ها می شود. در صورت استفاده از تکنولوژی مناسب محصول تولیدی علاوه بر یکنواختی مناسب  طعم ورایحه مطبوع وکیفیت بالا خواهد داشت.. 

از مزیت های این روش میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

1. ماندگاری طولانی و پایداری روغن و اسیدهای چرب تا 9 ماه.
2. عدم نیاز به کریر و اطمینان از  خالص بودن محصول.

     

ت- روش اکسترودینگ:                

این روش عمل آوری شبیه پلت کردن است با این تفاوت که مواد تا قدر مطلق ریزی 2 آسیاب شده سپس وارد آماده ساز شده، در آنجا در حالی که به شدت مخلوط می شوند، تحت فشار بخار قرار می گیرند.در نتیجه در اثر این عمل قابلیت هضم نشاسته و پروتئین افزایش می یابد سپس مواد بعد از این مرحله وارد دستگاه اکسترود می شوند در این مرحله مواد تحت فشار فوق العاده زیاد مارپیچ های فولادی قرار گرفته، ساختمان پیچیده گرانولهای نشاسته در هم شکسته و مواد به شکل پلیت های ریز از دستگاه خارج می شوند. مواد تولید شده به این روش دارای قابلیت هضم بالاتری نسبت به پلت بوده و راندمان غذایی را به طور قابل توجهی بهبود می بخشد ولی به علت هزینه بسیار زیاد در تهیه خوراک طیور کمتر استفاده می شود. در حال حاضر دو روش اکسترود خشک واکسترود مرطوب وجود دارد. از معایب اصلی این روش آزاد شدن  روغن از  گرانول های پروتئینی و امکان اکسید شدن اسیدهای چرب غیر اشباع در معرض اکسیژن هوا می باشد. به طوری که میانگین زمان ماندگاری این محصول کمتر از 20 روز می باشد. همچنین به علت آزاد شدن روغن دانه ممکن است برخی مواد کریر به عنوان جذب کننده روغن (مانند زئولیت ها ) به فول فت سویا افزوده شوند.

فول فت سویای اکسترود

 

ارزش غذایی فول فت سویا:

مقایر بالای محتوی انرژی و پروتئین جیره ها باعث شده که استفاده از فول فت سویا در جیره ها مفید، سودمند و مقرون به صرفه باشد. میانگین آنالیز مواد مغذیی فول فت سویای تولید شده در مقایسه با کنجاله در جدول زیر نمایش داده شده است

 

آنالیز فول فت سویا در مقایسه با کنجاله سویا برحسب  fed –  As

 

ماده مغذی		فول فت سویا	کنجاله سویای 44
ماده خشک   %		94.8	89.8
پروتئین خام %		40-38	44
چربی خام %		19	1
انرژی خامkg/Mcal		5.788	4.160
انرژی قابل متابولیسم مرغ گوشتی kcal/kg		3790	2230
انرژی قابل متابولیسم مرغ گوشتی kcal/kg		4200	2300
خاکستر		4.86	6.34
فیبر خام		5.12	6.26
کلسیم		0.21	0.31
فسفرکل		0.57	0.63
فسفر قابل جذب		.022	0.25
آرژنین		2.8	3.11
لیزین		2.45	2.85
ترئونین		1.53	1.8
متیونین		0.56	0.62
سیستین		0.66	0.68
تریپتوفان		0.49	0.56
سدیم		0.016	0.018
پتاسیم		1.59	1.98
لینولئیک اسید		9.7	0.64
ویتامین A Kg/ Iu		3200	0
ویتامین  E kg/mg		10	0

 

مزایا استفاده از فولفت سویا :

مصرف فول فت سویا در جیره طیور بهره مندی از مزایای زیر را ممکن میسازد :     

1. امکان دستیابی به سطوح بالای انرژی در جیره در نتیجه بهبود رشد و افزایش تولید تخم مرغ .  
2. بهبود ضریب تبدیل غذائی .   
3. عدم نیاز به مصرف چربی ، روغن و پودر چربی .   
4. تامین لستین ( کولین ) و فسفو لیپید های مورد نیاز طیور و بهبود متابولیسم چربی  .   
5. تامین اسیدهای چرب ضروری لینولئیک  .     
6. افزایش اسیدهای چرب امگا 3 در گوشت و تخم مرغ  .  
7. افزایش خوشخوراکی جیره  .   
8. تامین بخشی از ویتامینهای   A  و  E   .
9. عملکرد اقتصادی بهتر .    

 

نتایج عملی مصرف فول فت سویا در جیره طیور گوشتی:

آقای پینخرو(1993) درکشور برزیل سطوح مختلف دانه فول فت عمل آوری شده را با کنجاله سویا وروغن   را بر روی جوجه های گوشتی مقایسه نمود.

 

	وزن بدن (kg)	ضریب تبدیل
کنجاله سویا + روغن	22/2	14/2
سطح سویا ی فول فت 33	35/2	07/2
سطح سویای فول فت 67	34/2	04/2
سطح سویای فول فت 100	24/2	98/1

 

نتایج حاصل از این تحقیق نشان دهنده بهبود وزن تا سطح جایگزینی 67 درصد کنجاله سویا با فول فت سویا است.

آقای پوپسکووکریست (2003) سویای فول فت رادرجیره های مرغ گوشتی مورد آزمایش قراردادند که نتایج پژوهش آنان به شرح  زیراست:

	جیره کنجاله سویا + روغن	جیره حاوی سویا فول فت
وزن بدن (گرم)	2189	2230
ضریب تبدیل غذایی	06/2	9/1
هزینه (کیلوگرم رشد/دلار )	869/0	823/0

(Central European Agricalture Journal)

 

در تحقیق دیگری سه نمونه فول فت سویای روست شده، اکسترود خشک واکسترود مرطوب در مقایسه با کنجاله سویا + روغن  بر روی جوجه گوشتی آزمایش شد که نتایج آن به شرح زیر است:

American soybean association technical bulletin

vol ft11.1994

تیمار	افزایش وزن  نهایی(گرم)	میانگین رشد روزانه (گرم)	بازده غذایی
روغن+کنجاله سویا	1476	42.19	0.58
فول فت سویا روست	1497	42.51	0.62
فول فت سویا اکسترود خشک	1480	42.27	0.62
فول فت سویا اکسترود مرطوب	1467	42.12	0.62

 

که این نتایج نشان دهنده بهبود رشد و ضریب تبدیل غذایی با استفاده از فول فت سویا است.

 

  Saladoو همکاران 1999 انواع فول سویای اکسترود تولید شده در کارخانههای مختلف و دو نوع فولفت سویای روست و پختشده را بر روی جوجههای گوشتی مورد ارزیابی قرار دادند که نتایج آن در جدول زیر نمایش دادهشدهاست.

کارخانه	محصول	افزایش …. روزانه (گرم در روز)	ضریب تبدیل غذایی
A	اکسترود	3/32	43/1
B	اکسترود	1/32	45/1
C	روست	4/32	45/1
D	اکسترود	8/30	48/1
E	اکسترود	3/32	43/1
F	پختشده	5/31	46/1
G	اکسترود	5/32	46/1
H	کنجاله سویا + روغن	2/32	45/1

 

Mac Isaac و همکاران در سال 2005 تأثیر استفاده از فولفت سویای روست شده را بر عملکرد بوقلمون گوشتی بررسی کردند:

درصد جایگزینی فولفت سویا بجای کنجاله سویا	وزن 63 روزگی ( کیلوگرم)	وزن 84 روزگی ( کیلوگرم)
0	45/3	64/5
32	55/3	70/5
66	70/3	96/5

 

نتایج عملی مصرف فول فت سویا در جیره طیور تخمگذار:

NEOH  و Raghavan در سال 2004 از دانشگاه سیدنی اثرات فولفت سویا رابر عملکرد چند نژاد مختلف مرغ تخمگذار را به شرح زیر گزارش نمودند:

			تولید تخم مرغ برحسب Egg Mass
تیمار	نژاد	لهمن	های سکس	گلدن کامت
جیرة حاوی فولفت سویا		15/65	06/65	14/65
جیرة شاهد		1/64	64	99/63

 

با اضافه شدن فولفت سویا به جیره در تمام نژادها بهبود تولید   (Egg Mass) کاملا مشهود است. همچنین طبق گزارش ارائهشده افزودن فولفت سویا بهبود کیفیت پوسته تخممرغ را به همراه داشت..

 

نتیجه گیری: 

با توجه به محتوای غنی دانه سویا از لحاظ انرژی و پروتئین ، فرآوری مناسب این دانه میتواند به تولید محصول فوقالعاده با ارزش فولفت سویا منتهی شود. این محصول در جیرة انواع طیور به عنوان منبع انرژی و پروتئین قابل استفاده است که در صورت مصرف صحیح در جیره به افزایش وزن نهایی و کاهش ضریب تبدیل غذایی در مرغان گوشتی و افزایش تولید تخممرغ و بهبود ضریب تبدیل غذایی در مرغان تخمگذار کمک خواهدنمود. همچنین با توجه به وجود اسیدهای چرب ضروری و آنتی اکسیدانهای طبیعی موجود در این ماده که در تأمین سلامتی و تقویت سیستم ایمنی نقش مهمی دارند، موجب ارتقاء ایمنی در گله و کاهش تلفات میگردد.